Już w marcu br. będzie możliwy obrót pszenicą zupełnie nowym kanałem – poprzez giełdę. Warunkiem wprowadzenia zboża do obrotu na Rynku Towarów Rolno – Spożywczych, który jest tworzony przez Towarową Giełdę Energii S.A. w ramach strategicznego projektu „Platforma Żywnościowa“ – będzie jego złożenie w Magazynie Autoryzowanym uczestniczącym w Systemie Magazynów Autoryzowanych.
Wg założeń, Platforma Żywnościowa to zorganizowany rynek giełdowy, dedykowany do prowadzenia obrotu wybranymi towarami rolnymi oraz spożywczymi. W okresie pilotażu, trwającym od marca do sierpnia 2020 r., do obrotu zostanie wprowadzona pszenica w trzech klasach jakościowych – A, B, C. Następnie planuje się stopniowe wprowadzanie nowych towarów jak kukurydza, rzepak, koncentrat soku jabłkowego, cukier biały, odtłuszczone mleko w proszku, półtusze wieprzowe.
Na początku Platforma będzie uzupełnieniem tradycyjnych kanałów dystrybucji ww. towarów, ale z czasem – jak przewidują organizatorzy tego rynku – dla wielu producentów, przetwórców i eksporterów będzie to główne miejsce obrotu.
Sprzedawać za pośrednictwem Platformy będą mogli producenci oferujący jednorodne partie pszenicy (a w dalszej kolejności inne produkty, jak np. kukurydza), o określonych przez Giełdę parametrach jakościowych. Platforma Żywnościowa ułatwi tym samym dostęp do surowca o ustalonej, najwyższej jakości wszystkim potencjalnie kupującym, zarówno małym przetwórcom jak i potentatom czy eksporterom.
Co bardzo istotne – przedmiotem obrotu będzie mogło być ziarno wyprodukowane wyłącznie na terenie UE.
Platforma Żywnościowa ma funkcjonować jako giełda towarów rolno-spożywczych, na wzór giełdy papierów wartościowych, która umożliwi uczestnikom rynku rolno-spożywczego zawieranie kontraktów typu SPOT, z fizyczną dostawą towarów. W dalszej perspektywie także kontraktów terminowych.
Warunkiem wprowadzenia do handlu na giełdzie konkretnej partii danego towaru będzie jej złożenie w Magazynie Autoryzowanym (świadczącym lub nieświadczącym usług przechowywania) oraz zaewidencjonowanie w systemie e-RTRS przez ten Magazyn. Przed przyjęciem i zaewidencjonowaniem danej partii towaru, Magazyn Autoryzowany musi potwierdzić jej zgodność z wymogami jakościowymi określonymi przez Giełdę.
Towarowa Giełda Energii S.A. zaprosiła pod koniec stycznia br. zainteresowane podmioty do składania wniosków o uczestnictwo w Systemie Magazynów Autoryzowanych.
Przystąpienie do SMA jest dobrowolne, wymaga jednak uprzedniej autoryzacji magazynu i zawarcia z Giełdą stosownej umowy w uproszczonym trybie na warunkach wynikających z Regulaminu Uczestnictwa w Systemie Magazynów Autoryzowanych.
Jak zapewnia TGE, przystąpienie do powstającej sieci będzie stanowić dla właścicieli magazynów doskonałą szansę rozszerzenia działalności o świadczenie usług przechowywania zbóż uczestnikom nowego rynku rolnego, a także możliwość zdywersyfikowania dotychczasowych form handlu, poprzez wykorzystanie nowego kanału zbytu dla własnego towaru. Do końca sierpnia br. dołączenie do systemu będzie bezpłatne. W celu uczestnictwa w SMA z początkiem uruchomienia nowego rynku, tj. od marca 2020 Giełda zachęca zainteresowane podmioty do możliwie jak najszybszego przystąpienia do SMA.
Giełda oferuje do wyboru dwie opcje uczestnictwa w tym systemie jako:
* uczestnik SMA świadczący odpłatnie usługę przechowywania zbóż należących do innych podmiotów działających na RTRS, przy czym uczestnik taki zachowuje również prawo do oferowania na Giełdzie własnego towaru,
albo
* uczestnik SMA nieświadczący usługi odpłatnego przechowywania zbóż, mający możliwość oferowania do sprzedaży na Giełdzie zboża wyłącznie we własnym imieniu poprzez aukcje.
Zgodnie z regulaminem przyjętym przez TGE, wymagana pojemność przechowalnicza Magazynu Autoryzowanego to minimum 5 000 ton w przypadku uczestnika SMA świadczącego usługi przechowywania i minimum 500 ton w przypadku uczestnika SMA nieświadczącego takich usług.
Dopuszcza się wydzielenie w magazynie dysponującym większą pojemnością przechowalniczą części magazynowej o wyżej wymienionej powierzchni minimalnej z przeznaczeniem dla zbóż będących przedmiotem obrotu na giełdzie.
Magazyn Autoryzowany Uczestnika SMA świadczącego usługi przechowywania zbóż powinien posiadać własne laboratorium do badań jakościowych ziarna, podobnie jak ten nieświadczący takiej usługi. W tym drugim przypadku jednak, przy braku własnego laboratorium dopuszcza się korzystanie z usług laboratorium zewnętrznego, dopuszczonego przez Giełdę do uczestnictwa w laboratoryjnych badaniach jakościowych zbóż na RTRS.
Pomieszczenia Magazynu Autoryzowanego powinny być starannie wyczyszczone, suche oraz wolne od szkodników magazynowych, a sposób ich wcześniejszego użycia nie powinien wywierać negatywnego wpływu na jakość zboża podczas kolejnego przechowywania. Muszą posiadać odpowiednie zabezpieczenie przed deszczem, przeciekaniem wody gruntowej, zmianami temperatury oraz dostępem gryzoni i ptaków. Powinny być dobrze oświetlone i poddawane okresowym zabiegom profilaktycznym oraz w razie potrzeby zabiegom dezynfekcyjnym, dezynsekcyjnym i deratyzacyjnym odpowiednimi do tego celu, dopuszczonymi do użytkowania środkami oraz zabezpieczone przed włamaniem oraz kradzieżą.
Magazyn Autoryzowany powinien zatrudniać odpowiednią liczbę pracowników o właściwych kwalifikacjach zawodowych do obsługi przyjmowania, przechowywania i wydawania zbóż oraz do przeprowadzania badań jakości ziarna w laboratorium magazynowym – w tym co najmniej jedną osobę z uprawnieniami rzeczoznawcy w rozumieniu ustawy o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych z dnia 21 grudnia 2000 roku (Dz.U. z 2019 r., poz. 2178) w zakresie pobierania próbek zboża.
Jeśli chodzi o techniczne zdolności przyjęcia i wydania zboża, dla Magazynu Autoryzowanego Uczestnika SMA świadczącego usługi przechowywania przyjęto je na poziomie nie mniejszym niż 500 ton na dobę, a w drugim przypadku – minimum 250 ton na dobę. W obu przypadkach, Magazyn Autoryzowany powinien zapewniać obsługę co najmniej transportu samochodowego.
Wymagane jest też posiadanie przynajmniej jednej wagi najazdowej do ważenia przyjmowanego i wydawanego zboża o zdolności ważenia minimum 50 ton oraz sprawnych urządzeń do wietrzenia, przemieszczania i czyszczenia ziarna, a także kontroli prawidłowości przechowywania zboża (termometr wgłębny do stałej kontroli i rejestracji temperatury ziarna, higrometr do mierzenia wilgotności powietrza w pomieszczeniach magazynowych, sonda do pobierania prób ziarna, przyrządy do sporządzania prób reprezentatywnych ziarna).
Magazyn Autoryzowany typu płaski powinien dodatkowo umożliwić użycie podczas załadunku i wyładunku zboża samobieżnego pojazdu załadowczego, posiadać możliwość rozładowania i załadowania w zadaszonym punkcie na terenie magazynu każdej wielkości środka transportu kołowego, umożliwić składowania ziarna w pryzmie uformowanej w sposób pozwalający określenie ilości towaru poprzez jego obmiar oraz posiadać równe podłogi, ściany boczne oraz sufit, zabezpieczone przed możliwością zawilgocenia.
Od Magazynu Autoryzowanego Uczestnika SMA świadczącego usługi przechowywania wymaga się także wdrożonego systemu zapewniającego jakość i bezpieczeństwo żywności ( np. HACCP, GMP, GMP+ lub inny równoważny).
Jak zaznaczono w regulaminie, Giełda nie ponosi jakichkolwiek kosztów związanych z utrzymaniem w gotowości użytkowej Magazynu Autoryzowanego oraz urządzeń niezbędnych do przyjęcia, przechowywania i wydania zboża będącego przedmiotem obrotu na giełdzie.
Opłatę od wniosku o autoryzację jednego magazynu zbożowego przewidziano natomiast na poziomie 1000 zł, opłatę za przeprowadzenie dodatkowej kontroli autoryzacyjnej jednego magazynu zbożowego – 1000 zł, a opłatę roczną za uczestnictwo w SMA jednego magazynu zbożowego – w wysokości 600 zł.
Maksymalna wysokość opłat jakie może stosować Uczestnik SMA świadczący usługi przechowywania zbóż w Magazynach Autoryzowanych w ramach obrotu na RTRS to 7,50 zł/t za przyjęcie zboża, kolejne 7,50 zł/t za miesiąc za jego przechowywanie oraz następne 7,50 zł/t za wydanie ziarna.
Jak będzie odbywał się handel?
Transakcje na giełdowym Rynku Towarów Rolno-Spożywczych będą mogły zawierać wszystkie podmioty, zarówno osoby fizyczne jak i prawne, które zostały dopuszczone do działania na rynku giełdowym, przy czym możliwe są dwa rodzaje dostępu: bezpośredni oraz pośredni.
Dostęp bezpośredni zarezerwowany jest dla tzw. Członków Giełdy i oznacza możliwość składania zleceń i zawierania transakcji bezpośrednio na Giełdzie za pomocą systemu transakcyjnego Giełdy (systemu notującego) oraz rozliczania transakcji bezpośrednio z Izbą Rozliczeniową. Uzyskanie statusu Członka Giełdy ograniczone jest do wskazanych w Ustawie o giełdach towarowych kategorii podmiotów i wiąże się z koniecznością spełnienia specyficznych warunków określonych w regulaminach giełdowych. W praktyce status taki uzyskują profesjonalne podmioty, których przedmiotem działalności jest obrót instrumentami finansowymi i towarowymi, np. domy maklerskie czy towarowe domy maklerskie. Dostęp taki wiąże się z koniecznością ponoszenia kosztów opłat członkowskich na Giełdzie i w Izbie, obowiązkiem wnoszenia składek na fundusze gwarancyjne w Izbie, utrzymywania odpowiedniej infrastruktury techniczno-organizacyjnej oraz wykwalifikowanego personelu (maklerów). Do zalet bezpośredniego działania na rynku należą przede wszystkim niższe koszty transakcyjne (brak opłat pośredników, wyłącznie opłaty pobierane przez Giełdę i Izbę) oraz możliwość odpłatnego świadczenia usług brokerskich dla innych uczestników obrotu.
Dostęp pośredni jest rekomendowaną opcją działania na RTRS dla wszystkich pozostałych uczestników rynku. Polega na składaniu zleceń, zawieraniu i rozliczaniu transakcji za pośrednictwem Członka Giełdy dopuszczonego do RTRS (np. Biura Maklerskiego). W celu jego uzyskania niezbędne będzie zawarcie odpowiedniej umowy o prowadzenie rachunku towarów giełdowych i powiązanego z nim rachunku pieniężnego z wybranym Członkiem Giełdy (Giełda publikuje listę Członków Giełdy dopuszczonych do działania na RTRS na swojej stronie internetowej). Po zawarciu umowy obsługujący uczestnika Członek Giełdy udostępnia mu środki komunikacji/ narzędzia umożliwiające składanie zleceń i dostęp do informacji rynkowej oraz bezpośrednio z nim rozlicza zawarte transakcje. Zakres wymaganych formalności w celu uzyskania takiego dostępu jest znacznie mniejszy niż w przypadku członkostwa na Giełdzie. Jest to również rozwiązanie tańsze dla większości zainteresowanych zawieraniem na Giełdzie transakcji na własny rachunek. Jednostkowe koszty transakcyjne w takim przypadku są wprawdzie wyższe, ze względu na prowizje maklerskie dodawane do opłat Giełdy i Izby, jednak nie ma konieczności ponoszenia kosztów stałych związanych z członkostwem na Giełdzie.
Mając na uwadze ww. przepisy – producent rolny nie może być Członkiem Giełdy a w związku z tym może zawierać transakcje na Platformie wyłącznie za pośrednictwem domu maklerskiego. Członkiem Giełdy może natomiast zostać Grupa Producentów – po uzyskaniu członkostwa może bezpośrednio zawierać transakcje na Giełdzie.
Obrót na RTRS będzie prowadzony w dwóch równolegle funkcjonujących systemach:
* w systemie kursu jednolitego, który polega na prowadzeniu przez Giełdę regularnych notowań wystandaryzowanych kontraktów, których przedmiotem jest towar przechowywany przez uczestników rynku w Magazynach Autoryzowanych świadczących usługi przechowywania;
* w systemie aukcyjnym, który polega na organizacji i prowadzeniu przez Giełdę doraźnych aukcji sprzedaży towaru bezpośrednio od jego właściciela dysponującego własnym Magazynem Autoryzowanym nieświadczącym usług przechowywania.
Minimalna ilość pszenicy, jaka może być oferowana na giełdzie to 25 ton (tzw. lot) w systemie notowań jednolitych oraz 250 ton w przypadku aukcji.
W okresie pilotażu, przedmiotem handlu będzie pszenica. W przypadku pszenicy zwyczajnej notowania mogą być prowadzone dla klas A, B i C. W ramach danej klasy jakościowej mogą być oferowane partie towaru o różniących się parametrach jakościowych, pod warunkiem, że nie przekraczają one wartości granicznych określonych dla danej klasy. Notowane na Giełdzie ceny odnoszą się zawsze do danej klasy towaru, a nie konkretnej partii, w związku z czym różnice w parametrach jakościowych poszczególnych partii nie będą w nich odzwierciedlone. Dodatkowo w Magazynie Autoryzowanym świadczącym usługi przechowywania partie towaru pochodzące od różnych oferentów i o różniących się parametrach podlegają mieszaniu w ramach danej klasy, co oznacza, że nie ma możliwości późniejszego wyodrębnienia konkretnej partii towaru.
Przedmiotem obrotu w systemie kursu jednolitego będzie pszenica klasy B i C, natomiast w systemie aukcji pszenica klasy A,B i C.
Ziarno powinno być zdrowe, czyste, dojrzałe, dobrze wykształcone, posiadać kolor typowy dla pszenicy oraz powinno być wolne od nietypowych zapachów i żywych szkodników (w tym roztoczy) niezależnie od ich stadium rozwoju. Zawartość substancji niepożądanych w ziarnie nie może przekraczać najwyższych dopuszczalnych poziomów określonych przepisach UE.
Parametry jakościowe pszenicy Klasa A Klasa B Klasa C
Maksymalna wilgotność 14,5% 14,5% 14,5%
Maksymalna zawartość zanieczyszczeń 6% 6% 6%
Minimalna gęstość ziarna w stanie zsypnym 77 kg/hl 76 kg/hl 73 kg/hl
Minimalna zawartość białka 14% s.m. 12,5% s.m. Nieoznaczone
Minimalna liczba opadania 250 s 220 s Nieoznaczone
Agnieszka Kozłowska