Komisja Europejska zaproponowała 31 stycznia 2024 r. umożliwienie unijnym rolnikom skorzystania z odstępstw na 2024 r. od przepisów wspólnej polityki rolnej, zobowiązujących ich do utrzymania niektórych obszarów nieprodukcyjnymi. Wniosek Komisji, przesłany dziś do państw członkowskich, które będą głosować nad nim na posiedzeniu komitetu, stanowi pierwszą konkretną odpowiedź polityczną mającą na celu rozwiązanie problemów związanych z dochodami rolników. Jest on również odpowiedzią na wnioski przedstawione przez kilka państw członkowskich na posiedzeniach Rady ds. Rolnictwa.
Aby otrzymać w ramach WPR wsparcie, do którego są uprawnieni, rolnicy muszą przestrzegać rozszerzonego zestawu dziewięciu norm korzystnych dla środowiska i klimatu. Ta zasada warunkowości ma zastosowanie do blisko 90 proc. wykorzystywanej powierzchni użytków rolnych w UE i odgrywa ważną rolę w upowszechnianiu zrównoważonych praktyk rolniczych. Ten zbiór podstawowych norm nosi nazwę norm dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną środowiska (norm GAEC).
Norma GAEC 8 wyznacza między innymi pewien minimalny udział gruntów ornych, które muszą być przeznaczone na obszary lub elementy nieprodukcyjne. W tym ostatnim przypadku chodzi zwykle o grunty ugorowane, ale również o takie elementy jak żywopłoty czy drzewa. Gospodarstwa rolne, które dysponują mniej niż dziesięcioma hektarami gruntów ornych są zazwyczaj zwolnione z tego obowiązku. Dziś Komisja zapewnia wszystkim rolnikom w UE możliwość uzyskania zwolnienia z tego wymogu i nadal kwalifikowania się do otrzymania podstawowych płatności bezpośrednich w ramach WPR.
Unijni rolnicy uprawiający uprawy wiążące azot (takie jak soczewica, groch czy bób) lub międzyplony na 7 proc. gruntów ornych zamiast przeznaczać 4 proc. gruntów ornych na grunty ugorowane lub nieprodukcyjne będą uznawani za spełniających ten wymóg. Międzyplony to rośliny uprawiane między dwoma głównymi uprawami. Mogą one służyć jako pasza dla zwierząt lub jako nawóz zielony. Stosowanie upraw wiążących azot i międzyplonów przynosi szereg korzyści środowiskowych dla zdrowia gleby, w tym w zakresie różnorodności biologicznej gleby i ograniczenia wymywania składników pokarmowych. Uprawy te mają być uprawiane bez stosowania środków ochrony roślin, aby utrzymać ambicje WPR w zakresie ochrony środowiska.
Przy przygotowywaniu wniosku Komisji dołożono starań, aby zapewniał on właściwą równowagę między oferowaniem odpowiedniej pomocy rolnikom zmagającym się z licznymi kryzysami a ochroną różnorodności biologicznej i jakości gleby.
W najbliższych dniach państwa członkowskie będą głosować nad tym wnioskiem na posiedzeniu komitetu. Następnie Komisja przystąpi do jego formalnego przyjęcia. Rozporządzenie będzie stosowane z mocą wsteczną od 1 stycznia 2024 r. Państwa członkowskie, które chcą zastosować odstępstwo na szczeblu krajowym, muszą powiadomić o tym Komisję w ciągu 15 dni, tak aby rolnicy mogli jak najszybciej zostać poinformowani.
Przewodnicząca Komisji Europejskiej, Ursula von der Leyen:
„Rolnicy są podstawą bezpieczeństwa żywnościowego UE i sercem naszych obszarów wiejskich. Wyrazem trwałego zaangażowania Komisji na ich rzecz jest nasz budżet wspólnej polityki rolnej o wartości 386,7 mld euro, który pomaga ustabilizować dochody europejskich rolników, a jednocześnie wynagradzać ich wysiłki na rzecz klimatu i zrównoważonego rozwoju. Proponowany dziś środek zapewnia rolnikom dodatkową elastyczność w czasie, gdy borykają się oni z licznymi wyzwaniami. Będziemy nadal współpracować z naszymi rolnikami, aby zapewnić właściwą równowagę między zaspokajaniem ich potrzeb a dalszym dostarczaniem dóbr publicznych naszym obywatelom. ”
Kontekst
Rolnicy borykają się z wyjątkowo dużą liczbą wyzwań i niepewności. W szczególności ostatni rok charakteryzował się dużą liczbą ekstremalnych zdarzeń meteorologicznych, w tym susz, pożarów lasów i powodzi w różnych regionach Unii. Zdarzenia te mają negatywny wpływ na produkcję i dochody, a także na realizację i harmonogram normalnych praktyk agronomicznych, co sprawia, że rolnicy znajdują się pod dużą presją adaptacyjną.
Wysokie ceny energii i nakładów wynikające z agresji Rosji na Ukrainę, koszty utrzymania i inflacja, zmiany w międzynarodowych przepływach handlowych oraz potrzeba wsparcia Ukrainy spowodowały dalszą niepewność i presję rynkową. Co więcej, cena zbóż gwałtownie spadła w porównaniu z 2022 r., powodując spadek wartości produkcji zbóż w UE-27 z 80,6 mld euro w 2022 r. do 58,8 mld euro w 2023 r., co stanowi spadek o prawie 30 proc. W takich warunkach obowiązek odłogowania gruntów ornych może mieć w perspektywie krótkoterminowej znaczący negatywny wpływ na dochody niektórych rolników.
Wsparcie Komisji dla sektora rolnego jest stałym aspektem Unii Europejskiej. W latach 2023–2027 europejscy rolnicy otrzymają 300 mld euro w ramach planów strategicznych WPR. Od 2014 r. Komisja zatwierdziła również środki nadzwyczajne o wartości 2,5 mld euro w celu wsparcia tego sektora w obliczu licznych kryzysów.
Źródło informacji: Komisja Europejska
fot. Obraz Frauke Riether z Pixabay